ÇOCUĞUM ÇOK DAĞINIK!..

Merhabalar sevgili okurlar…

Ne zaman başka anne-babalarla konuşsak konu bir yerde hep çocukların dağınıklığına geliyor. Nedense birçok evde çocukların arkasını toplama durumu söz konusu ve bu durumdan da hiç hoşnut değiliz.

Evet, çocuğum çok dağınık ve düzensiz… Bu durum pek çok ailenin en büyük sorunlarından birisi. Çocuklarımız zaman zaman evin düzenine uymakta zorluk yaşıyorlar. Peki çocuklarda düzen alışkanlığının kazandırılabilmesi için neler yapabilir, nasıl taktikler uygulayabiliriz? Denemeye ne dersiniz?

Düzen alışkanlığının kazandırılması aslında ailelerin korktuğu kadar zor, karmaşık ve imkansız değildir. Düzen her insan için bir ihtiyaçtır ve insan kendini bir düzenin içinde bulursa rahatlamış hisseder. Çocuklar da düzenli bir işleyişin içinde olurlarsa kendilerini güvende hissederler. Düzen çocuklara zamanında öğretilirse bu alışkanlık hayatı boyunca devam eder. Bu bir ruhsal bir kazanımdır. Eğer çocuğun iç dünyasında çatışma varsa düzensizlik de artar. Bir çocuğun yaşamını düzene koyması, iç dünyasındaki duygularının düzenli olması ile mümkündür.

Çocuklarda Düzen Alışkanlığı Ne Zaman Kazandırılmalıdır?

Düzen 3 yaş, 10 yaş ve ergenlikten sonra 19-20 yaşlarında ortaya çıkan bir ihtiyaçtır. Düzen alışkanlığı en kolay 3 yaşta kazandırılır. Çocuklar 3 yaşında kendi alanlarını oluşturmaktan çok mutlu olurlar. Sınır çizerler, yastıklardan ev yaparlar, çadır kurarlar ve oraya kimseyi almak istemezler. Bu zamanlarda çocuğun iç dünyasına (evine, çadırına) giriş için izin almak yapılması gerekenlerin başında yer almaktadır. Eğer ebeveyn çocuğun göstermiş olduğu çabayı engeller, görmezden gelirse çocuk kendinden, hayallerinden vazgeçmiş olur. Bu yaş dönemi kaçırılırsa bir sonraki düzen kazanma dönemi 10 yaştır.

Çocukları günlük işlerinize dahil ederek bu süreci daha kolay hale getirmek mümkün. Çocuklar gerçek ev araç- gereçleri oynamaktan büyük keyif alırlar. Siz bulaşıkları toplarken makinanın etrafında dolaşmaya, yardım etmeye bayılırlar. Yemek hazırlarken, sofra kurarken onlara ufak tefek görevler verebilirsiniz. Günlük işlerimize çocukları dahil etmek çok kıymetlidir. Nasıl yapması gerektiğini önce siz yavaş yavaş göstererek model olabilirsiniz. Bu çocukların güvenli bağlanmasını sağlayacaktır ve ev ortamındaki düzenin nasıl olması gerektiğini öğrenmeye başlayacaklardır.

Ebeveyn olarak bizlerin de düzenli olmamız ve çocuklarımıza örnek olmanız çok önemlidir. Kullandığımız ifadelere dikkat etmeliyiz. Örneğin “Bu bardak. Bunun yeri burası. Bunu buraya koymalısın.” gibi açık ve anlaşılır cümleler kurmak çocuklar için anlaşılır olacaktır.

Günlük yaşam becerileri kazandırılırken her şeyin düzenli olması ana kural olarak belirlenmelidir. Eşyaların yerleri, nerede olması gerektiği çocuğa anlatılmalıdır. Bunun için evde sürekli eşya değişimi, yer değişimi olmamalı; oyuncakların türlerine göre kutular içinde ve aynı yerlerde durması, kıyafetlerin dolapta olması, şapkaların rafının olması vb. belirlemeler daha iyi olacaktır. Sizden rafta veya dolapta duran oyuncaklarını istediğinde, oyuncak kutularını rastgele alıp odanın ortasına dökmemek gerekir. Bu, çocuğun ne oynayacağına karar verememesine ve belli bir süre sonra kutuların birbirine karışmasına, dağınıklığa neden olur. Bu davranış düzen alışkanlığını olumsuz ekiler.

Çocuğun oyun oynaması için güvenli ve yalnızca ona ait olan bir alan belirlemek iyidir. Mesela çocuk mutfak eşyaları ile oynamayı seviyor ise, ona mutfakta bir çekmece ayırabilirsiniz. Kendi mutfak araç- gereçlerini oraya koymasına izin verebilirsiniz.

Çocuğun sadece kendisinin kullanabileceği bir odası olursa, düzen alışkanlığında “aidiyet duygusu” da pekişir. Ancak çocuğa verilen oda evdekiler tarafından “izinsiz” kullanılıyor, anne çamaşırları o odaya seriyor, baba kendince odada değişiklikler yapıyor, herkes rahatça girip çıkıyor ise, böylesi bir durumda çocuk “aidiyet duygusu ile düzen oluşturma gücünü” yitirir.

Çocukla tartışmak, onu aşağılamak, cezalandırmak çocukta geçici bir düzen oluştursa da, uzun vadeli olarak bakıldığında çocuğun düzen hissini olumsuz etkiler.

Bir önceki geceden beraber hazırlık yapılması, ertesi gün için planlar yapılması, okul çantasının hazırlanması, kıyafetlerin ayarlanması gibi konular rutinleri belirler. Bunu çocuklara ne kadar erken aşılarsanız, ilerideki hayatı da bir o kadar kolaylaşacaktır.

Çocuk gelişiminde elbette rutin çok önemlidir. Örneğin çocuğunuzun her gün aynı saatte yemek yemesi, ödev yapması, aynı saatte yatağa girmesi ve bunları rutin şekilde yapıyor olması çocuğun düzen alışkanlığı kazanmasını sağlayacaktır.

Çocuğunuz okul yaşında ise, okula gittikten sonra odasında atılacak ne varsa atabilirsiniz. Kalem çöpleri, poşetler, atık malzemeler, anlamsız oyuncak parçaları ne varsa toplayabilirsiniz. Bunu sürekli olarak yapabilirsiniz ve okuldan gelince ona açık bir şekilde, gereksiz olan her şeyi attığınızı söyleyebilirsiniz. Belli bir süre sonra bunları kendiliğinden yapmaya başlayacaktır.

Tüm ailenin düzenli olduğunu görmesini sağlayın. Buzdolabının üzerine, odasındaki dolabının üzerine belirli bir takvim yaprağı hazırlayabilirsiniz. Bu takvimin üzerine aile üyelerinin doğum günlerini, özel günleri, önemli işleri, kurs günlerini vb. yazın. Böylece çocuk sadece kendisi için değil bütün ailenin bir düzen içinde yaşadığını görmüş olacaktır.

Atlanmaması gereken önemli noktalardan bir diğeri ise çocuğu takdir etmektir. Çocuğunuz odasını topladığında, düzenli olduğunda onu takdir edin. Düzenli olmadığı zamanlarda ise cezalandırmak yerine, bir daha ki sefere düzenli olması için cesaretlendirmek çok daha olumlu olacaktır.

Hangi dönemde olursa olsun, bir çocuğun düzenli olabilmesi, ancak o çocuğun kendisine saygı duyuyor olması ile mümkündür. Kendine saygıyı öğrenememiş bir çocuk ilerleyen hayatında da düzensiz olacaktır.

Sevgilerimle…

Ebru MUTLU ÖZDAMAR

Okul Öncesi Eğitimcisi